Uiting van agressie
Honden kunnen verstijven, aanstaren, de lippen optrekken, grommen, snauwen, blaffen en bijten. Het zijn allemaal tekens van stress, angst, woede of onzekerheid en het kan zich zeker snel uiten in agressie. Jaarlijks worden duizenden mensen gebeten door een hond en de meeste slachtoffers zijn kinderen. Helaas bestaan er veel misverstanden over agressie. Het grootste misverstand is wellicht het gebrek aan kennis. Agressie is slechts een uiting van een onderliggende behoefte of probleem die de hond ervaart en in het verleden werd genegeerd.
De meest belangrijke oorzaak is stress
Stress is een normaal verschijnsel van de natuur. Het is een overlevingsmechanisme waarbij de ademhaling sneller gaat, de hartslag omhoogschiet en de spieren opspannen.
Er zijn verschillende soorten stress en ik verdeel ze hier grofweg onder in positieve stress en negatieve stress.
Uiteraard is er met positieve stress niets mis. Het is een reactie die ontstaat om een eventueel aankomend gevaar te vermijden, volgens het bekende fight, flight of freeze verdedigingsmechanisme. Dan zorgt de positieve stress ervoor dat je de extra stimulans krijgt om te reageren. Maar zodra het gevaar is geweken, dan moet er een ontspanning volgen. Dit wil zeggen dat er geen nieuwe stressfactoren mogen opduiken die ervoor zorgen dat je die ontspanning niet krijgt.
Wanneer dit niet het geval is en je rolt van de ene stress in de andere stress, ontstaat er een probleem. Dan is er sprake van negatieve stress en deze gaat meestal over in een vorm van chronische stress. Je hebt de drempel van opwinding niet alleen overschreden, maar je blijft vastzitten in een soort gevarenzone en komt terecht in een neerwaartse spiraal.
Op het ogenblik dat chronische stress een feit is, raak je niet zomaar uit die vicieuze cirkel. Er moeten stappen ondernomen worden om hieruit te komen. Doe je dit niet, dan zal de stress niet alleen aanhouden maar ook steeds groter worden. Stress is een van de belangrijkste oorzaken van agressie en ontstaat wanneer het dier zich onbegrepen voelt in zijn noden, behoeften en verlangens.
Bij Marley werden gedurende jaren heel wat subtiele signalen volledig genegeerd, waardoor hij op een punt kwam waar hij chronische stress ervaarde. Wanneer je op dit punt gekomen bent is er geen mogelijkheid meer voor het dier om zich te ontspannen. Je staat als het ware constant onder hoogspanning en bij de minste trigger ontstaat er een reactie.
De ’trappen’ van agressie
Honden vermijden van nature conflicten omdat ze zich anders zouden kunnen verwonden en dit kan hun overlevingskans verkleinen. Daarom is het ook aan te raden om subtiele signalen te herkennen.
PIJN
Eerst en vooral is het belangrijk om lichamelijke oorzaken uit te sluiten. Is de hond gezond of is er sprake van fysiek ongemak en/of pijn? Pijn kan ervoor zorgen dat een hond plots agressief reageert. Bijvoorbeeld snauwen wanneer je de pootjes afdroogt na een natte wandeling terwijl hij pijn heeft aan de pootjes of overgevoeligheid ervaart op die plek.
Bij Marley was het borstelen van de pootjes een enorme trigger. Na grondige analyse en controle op pijn en wonden werd niets vastgesteld. Niet alles uit zijn verleden was bekend, maar door het agressief gedrag dat hij vertoonde zijn we er haast zeker van dat eerdere borstelbeurten hem vaak pijn hebben bezorgd. De herinnering aan deze pijn zorgde ervoor dat hij reeds anticipeerde op het moment dat hij de borstel zag. Dus zelfs wanneer de pijn geen oorzaak meer is, kan de herinnering aan vroegere pijn nog steeds een trigger zijn voor agressie, zoals bij Marley het geval was. Het is de negatieve associatie die hij heeft met een borstel die hem aanzet om onmiddellijk ontblote tanden te tonen.
ANGST
Angst is naast stress ook een enorme trigger waar agressie uit voorkomt. Deze emotionele reactie heeft als doel om de hond te beschermen tegen bedreigingen.
Wanneer je angst opmerkt dien je de trigger weg te nemen, door bijvoorbeeld rust te geven, de bedreiging weg te nemen of afstand te houden. De interactie met de trigger moet zo snel mogelijk ophouden. Dat alleen is niet voldoende. Er moet ten allen tijde voor gezorgd worden dat het dier terug onder de drempel van opwinding geraakt, wat in sommige gevallen weken kan duren. Anders blijft de negatieve emotie sluimeren, met chronische stress tot gevolg.
Het baasje van Marley wist me te vertellen dat de hond werd afgestaan omwille van agressie naar de kinderen. Hij toonde hen vaak zijn tanden, gepaard met luid gegrom en wijd gesperde ogen. Dat zijn echt heel duidelijke tekenen waarmee rekening gehouden moet worden. Marley werd waarschijnlijk veel te lang uitgedaagd door de kinderen zodat hij nooit écht tot rust kon komen. Al zijn vorige subtielere signalen werden genegeerd dus er zat voor hem niets anders op dan duidelijke signalen te gebruiken. Die signalen zijn voor een hond erg belangrijk. Zo houden ze triggers op afstand, ze intimideren en schrikken af en wanneer de stress zijn maximum bereikt, dan komt de uitbarsting met een eventuele aanval als gevolg.
Een mooi voorbeeld hiervan is dat Marley zijn bench ziet als een veilig plekje waar hij helemaal tot rust kan komen. Hij vertoeft er ’s nachts maar zoekt er ook overdag zijn toevlucht. Wanneer iemand de bench aanraakt of het deurtje wil openen of sluiten dan wordt Marley getriggerd en komt de agressie naar boven. Een hand op de bench leggen of deze zachtjes aanraken maakt hem enorm nerveus, overgevoelig, gestresseerd en agressief. Hij verliest de controle over zijn veilige plekje wat zijn innerlijk conflict aanwakkert. De enige manier waarop hij nu nog kan reageren om aan te tonen dat hij zijn veilige ruimte wil beschermen is door te grommen en de lip op te trekken.
Wij kunnen alleen maar gissen dat de kinderen hem vroeger meermaals hebben lastiggevallen door te kloppen op de bench wanneer hij rust zocht. Voor hem waren die gebeurtenissen dramatisch en traumatisch. Gelukkig, zoals je in het filmpje kunt merken is dit trauma volledig verwerkt en hierbij ook de agressie verdwenen.
FRUSTRATIE
Frustratie kan zeker een oorzaak zijn van agressie. Het heeft te maken met het behouden of verkrijgen van voorspelbaarheid. Controle hebben over de eigen beleving en het gebruik van bronnen die voor de hond belangrijk zijn, zoals voeding, mand, bench, speeltjes, aandacht.
Wanneer de voorspelbaarheid in het gedrang komt of er is een verlies aan controle doordat de hond benaderd wordt terwijl hij eet of kauwt op een beentje, zorgt dit binnenin voor conflict.
Wanneer Marley in zijn mandje lag en je loopt nog maar iets in zijn richting begon hij al te grommen. Op den duur mocht je hem zelfs niet aankijken als hij in zijn mandje lag om tekenen te zien van agressie. Het idee dat ook zijn mandje hem geen veiligheid meer zou bieden en dus het verlies aan controle hierover zorgde voor frustratie.
OVERGEVOELIGHEID AAN PRIKKELS
Situaties of zaken waar de hond niet aan gewend of ook eerdere negatieve ervaringen heeft meegemaakt kunnen evenzeer zorgen voor triggers. Hierbij denk ik bijvoorbeeld aan bepaalde uiterlijke kenmerken (vachtkleur, huidskleur, kleding, groot/klein, abrupte bewegingen…). Dit komt ook voort uit onvoorspelbaarheid. De hond weet niet wat hem te wachten staat, schrikt en kan hierdoor ook plots agressief uitvallen.
Voor de veiligheid van alle betrokkenen is het van groot belang om gepast te reageren op de signalen die de hond laat zien. Het toepassen van stressreductie is hier enorm belangrijk. Dit kan je doen door bijvoorbeeld tijdig afstand te nemen, veiligheid te creëren voor de hond, even afzonderen en tot rust laten komen.
CORRECTIE EN DOMINANTIE
Wat je zeker moet vermijden als je hond waarschuwende signalen toont is dit onderdrukken of corrigeren. Wees je ervan bewust dat wanneer jij de hond corrigeert, je de communicatie van de hond beperkt wat zeker zal leiden tot escalatie van de agressie.
Bij Marley was ook het instappen in de auto een serieus probleem. Luidkeels naar hem roepen, hem in de auto forceren of hem op een dominante manier proberen in de auto te lokken was absoluut geen optie. Dit zou alleen averechts werken en escaleren.
Hij verkeerde al jarenlang in een traumatische toestand waar opeengestapelde correcties en dominante pogingen om hem aan te zetten tot ‘goed’ gedrag precies het tegendeel opleverden.
Marley was duidelijk erg getraumatiseerd door een opeenstapeling aan negatieve ervaringen. Hoe hard hij dit ook toonde aan de buitenwereld, niemand luisterde, men stond hem steeds opnieuw af ter adoptie, hij kreeg er nog verlatingsangst bovenop en zijn rugzakje met negatieve emoties vulde steeds meer. Zou je als hond niet getraumatiseerd raken als je omgeving je signalen alsmaar de kop indrukt?
Gelukkig bestaan er mogelijkheden om traumaverwerking bij dieren toe te passen. Ken je iemand die een hond heeft dewelke agressie vertoont, geef aub mijn gegevens door.